ساری کؤینک

آی خسته قوش آواره گزیرسن بو دیاری!

زنداندی قفسدی  چمنی باغی باهاری

گوزله اؤزیوی اووچی دیر هریانی بو یوردون

قوزغون کیمی دورد گوزلو گزیر کؤرپه شیکاری

فرصت دالیسیجا گزیری  ال یئری  تاپسا

ویران  قویاجاق  یوردونو  آی کؤینگی ساری!

تیک اؤز یووانی قویما سنه ال تاپا اووچی

سن بو یووانین صاحیبی سن،قان! یئنه باری

جهد ائیله کی جان قورتاراسان اووچی الیندن

دوشسن تورا فریاد ائله مه  چک  بو  فشاری

گولشنده کی یوخ ذوق و صفا آی ساری کؤینک

قاچ ! قاچ !  بو  یئرین  زهریلیدیر  داری  نداری

دیلله نسن  اگر  اووچی  ائدر  قانینا  غلتان

اوچسان  آ  یازیق!  تیر  جفا  قلبینی  یاری

مین فیرتانا  قالخیب دؤیه جک  باشینا طوفان

هر کیمده  اولا   داغ کیمی  دونیادا  وقاری

گلسه باشیوا درد و بلا داغ کیمی  دور  باخ

آیدیندی بو سؤز  توستو  گئده ر  گؤیچه یه  ساری

ایستر سنی صیاد اؤزونه  رام  ائـده آممـا

اویغو دا  گؤره ر  آج  تویوق  البته  کی  داری

بو یاخشی مثل دیر کی بیزیم ائلده دئمیشلر

بیر  باخ  آشاغی  باخما  اوزوندن ده یوخاری

غم غصّه کیچیک قلبینی گر دؤیسه سیخیلما

بو گوند ه کئچر  آخیری  غملر ده  قوتاری

اوندا کی چیخار گون یاییلار عالمه بیردن

اوندا کی قارا دان یئری صبح اولجاق آغاری

داغی داشی آسوده خیالیله گزه رسن

گولشنده نه شاختا گوره سن داغدا نه قاری

ظولمون ائوی ویران اولو ظالیم دوشر الدن

قان دورماز اگر کسسه بیچاق قیرسا داماری

بختین قاپیسی ایندی قیفیللانسا داریخما!

هر بیر قیفیلین واردی طبیعت ده آچاری

اؤز جانیویلن اویناما بو عرصه ده « شیدا »!

لیلاج  دغلبازیله  قیزدیرما  قوماری

............................................................................................

دئدیم : آی غنچه دهن! کونلومو قان ائیله میسن!

دئدی:بیجا یئره  عشقیمده  فغان  ائیله میسن!

دئدیم :انصاف ائله،اینجیتمه منی،عاشیقینم،

دئدی:گئت،سیرریمی دونیایا عیان ائیله میسن!

دئدیم :آغلاتما منی سرو بویون شوقونده،

دئدی:گوز یاشینی بیهوده روان ائیله میسن!

دئدیم : آخیر گوزه لیم،باغ و باهاریم سنسن،

دئدی: سن عومرونو حسرتله خزان ائیله میسن!

دئدیم : آز چکمه میشم گوزلرینین حسرتینی،

دئدی: اوز کونلونو یئرسیز نیگران ائیله میسن!

دئدیم : عشقینده اسیرم،منه بس خئیری نه دیر؟

دئدی: اولده بو سئودادا زیان  ائیله میسن!

دئدیم : عشق آتشی نئیلر منه،قورخان دئییلم!

دئدی: بیچاره یانارسان نه گمان ائیله میسن!

دئدیم : آی گول،من ازلده نده گوزل عاشیقییم،

دئدی:  سن روحونو عشق ایله جاوان ائیله میسن!

دئدیم :هر گون سر-کویوندا دولانماقدیر ایشیم،

دئدی: واحد،نه گوزه ل یئرده مکان ائیله میسن!

علی آقا واحد

..............................................................................

آشیق آلی کیمدیر؟

  حق آشیقی و عدالتی تبلیغ ائدن عرفان صاحیبی، صوفی شاعیر آشیق آلی نین یارادیجیلیغی ایله آشیق شئعیری نین یئنی عؤمرو، یئنی دؤورو باشلاندی.    

  1801-جی ایلده گؤیچه ماحالی نین قیزیل ونگ کندینده یوخسول بیر عاییلهده دونیایا گلن آشیق آلی 19. عصر گؤیچه آشیق موحیطی نین ان اونلو صنعتکارلاریندان بیری اولدو.  

  جامالین شؤوقوندن دیلیم اولدو تنگ، 

  چایدا بالیق اولار، دریادا نهنگ، 

  ماحالیم گؤیچه دی، کندیم قیزیل ونگ، 

  آشیق آلی بیردیر، بیره-بیر گرک. 

     اوغلونون درراکه لی و حسساس بیر اوشاق اولدوغونو ائرکن یاشلاریندان حیسس ائدن آشیق آلی نین آتاسی میرزه کیشی اونو اوخوتماق قرارینا گلیر. آلی موللاخانادا تحصیل آلسا دا، ایچینده اولدوغو آشیق موحیطی اونو داها چوخ چکیر.  

  آلی نین گؤزل و ملاحتلی سسیندن خبر توتان آتاسی اوغلونو گؤیچه نین کرکیباش کندینده یاشایان آغ آشیغا شّییردلیگه وئریر. 

  ایلک گونلردن شییردی نین فیطری ایستعدادا مالیک اولدوغونو دویان آغ آشیق آز مودتده بوتون ساز هاوالارینی آلییا اؤیره دیر. 

  دئییلنلره گؤره، آشیق آلی بویو ایکی مئتردن اوجا، ائنلی کورک، ساریشین، قومرال گؤزلو بیر آدام اولموشدور. ملاحتلی سسی، اولدوقجا شیرین لفظی، داستان سؤیله مک قابیلیتی اونو اینسانلارا سئودیرمیش، دؤورونون نادیر شخصیتلریندن بیری کیمی آد-سان قازاندیرمیشدیر. آشیق آلی نین سسی-سوراغی تئزلیکله گؤیچه نین حودودلارینی آشیر. اونون حیاتی و آشیقلیق فعالیتی ایله باغلی معلومات وئرن قایناقلاردان بیری  " آشیق آلی نین تورکییه سفری "  داستانیدیر. آلی نین داستانداکی آشیق اوبرازی حاق آشیغیدیر. کلاسسیک محبت داستانی تیپی ایله  " آشیق روایتی "  آراسیندا اورتا مؤوقئعده دایانان بو داستان آشیق حاقیندا یادداشلاردا ساخلانیلان بیلگیلرله زنگیندیر.  

  داستاندا آشیق آلی نین گؤیچه ماحالی نین چامیرلی کندینده نیفتالی آدلی وارلی بیر کیشی نین بستی آدلی قیزینی سئودیگیندن بحث ائدیلیر. باشلیغی وئره بیلمه ین آلی ناخچیوانا، تورکییه یه سفر ائدیب بو دییارلاردا آشیقلیق ائدیر. سئوگیلیسینه ایکی ایله گله جگینی دئسه ده، همین مودتده آشیق آلی وطنه دؤنه بیلمیر. قوربتده هم یئرلیلریندن بیرینه راست گلن آشیق  " دئیینن "  ردیفلی قوشماسینی یازیب گؤندریر: 

  قاصید، گئدر اولسان بیزیم ائللره، 

  بو نامه نی او جانانا دئیینن. 

  قوهوم-قارداش، دوست-موصاحیب اولانلار، 

  گؤز دیکمه سین باشقا یانا دئیینن. 

      قیزین آتا-آناسی اونو زورلا باشقاسینا اره وئرمک ایستسه لر ده، آشیق آلی دوغما وطنینه سئوگیلیسی نین تویونون باشلاندیغی گون گلیب چاتیر و داستان خوشبخت سونلوقلا بیتیر.  

   " آشیق آلی و اسمر خانیم "  داستانی ایسه  " آشیق آلی نین تورکییه سفری "  داستانی نین واریانتیدیر. 

      آشیق آلی گؤزل شاعیر اولماقلا یاناشی، هم ده ساز هاوالاری نین میثیل سیز یارادیجیسی کیمی تاریخه دوشوب.  " گؤیچه شریلی " ،  " گؤیچه گولو " ،  " آغیر شریلی " ،  " گؤیچه قایتاغی " ،  " قهرمانی " ،  " ائل بایاتیسی "  ( " کؤچ بایاتی " )،  " گیله نار "  ساز هاوالاری نین آشیق آلی طرفیندن یارادیلدیغی هئچ کیمه سیرر دئییل. 

  اونون عظمتلی و مؤحتشم پوئتیک دوهاسی اینسان گؤزللیگینی، هارمونییا و آهنگدارلیغی موکممل صنعت نومونه سی کیمی تقدیم ائتمه یه ایمکان یارادیر.  

  سوسنلی، سونبوللو، تر بنؤوشه لی، 

  یایلاق، بیزیم یایلاقلارا بنزرسن.  

  ایچن اؤلمز سنین کؤوثر سویوندان، 

  بولاق، بیزیم بولاقلارا بنزرسن. 

   آشیق آلی یارادیجیلیغیندا صمیمی اینسان حیسسلرینی یوکسک صنعتکارلیقلا قلمه آلیر: 

  ایستکلی سئوگیلیم، گلدیک اوز-اوزه، 

  الیمی الینه آل گوله-گوله. 

  چوخ گزدیم دونیانی، سئچه بیلمه دیم 

  سنین تک گؤزلدن، آل گوله-گوله.  

  آشیق آلی نین اؤز دست-خطی ایله یازدیغی اوچ کیتاب الیازماسی شئعیرلری و اوستادی آغ آشیقدان یازدیغی بیر کیتاب الیازماسی 1938-جی ایله دک کلبجرده  " دیلسوز و خزانگول "  داستانی نین مؤلیفی آشیق نبی نین شخصی آرخیوینده ساخلانسا دا، تأسوف کی، بو نادیر نوسخه همین ایل آنلاشیلمازلیق اوزوندن یاندیریلمیشدیر.  

  آشیق آلی نین 20-دن چوخ شّییردی اولدوغو دا معلومدور. آشیق علسگر، آشیق مئهدی، آشیق محمد، آشیق هوممت کیمی قودرتلی صنعتکارلار اوستادین الیندن سو ایچمیش، اؤزلری ده اوستادلیق سویییه سینه یوکسه لیب، اوستادلاری نین اوزونو آغ ائتمیشلر.  

  بو گون بیر حیکمت گؤرموشم 

  عالمه ایمان وئریر، 

  یئدیگی تکرار یئییلیر، 

  هامیسینی تامام وئریر. 

  اؤزو عالمی دویورور، 

  ناله چکیر، آجام من، 

  اونون نه کی یئمگی وار، 

  جمعینی اینسان وئریر. 

     آشیق آلی بؤیوک تجنیس اوستاسی اولدوغوندان ائل آراسیندا اونو  " تجنیس آلی " ،  " لوغمان آلی " ،  " دده آلی " ،  " شیخ آلی "  دا دئیه چاغیرارمیشلار. آشیغین ادبی ایرثی بوتؤولوکده بیزه گلیب چاتماسا دا، الده اولان قوشما، تجنیس، تصنیف، بایاتی، گرایلی، اوستادنامه، دئییشمه لرین هر بیری اصیل صنعت نومونه سیدیر: 

  هاوالانما، دلی کؤنول، 

  زورونان ایشین ندی؟ 

  منصور تکی حلبده 

  دارینان ایشین ندی؟ 

  توت اوروجون، قیل نامازین، 

  شوکور ائت آللاهینا، 

  یوخسولسان، آلچاقدان یئری، 

  وارنان ایشین ندی؟ 

      دئییلنلره گؤره، آشیق آلی عؤمرونون آخیرلاریندا دونیا ایشیغینا حسرت قالمیش، اؤز ایشیقلی سؤز دونیاسیندان دونیایا بویلانمیشدیر. 

   چکمه خجالتی، اونوتما عاری، 

  ساخلا بو سینه ده عار، آشیق آلی. 

  بیر زامان آقیلدیم، باشدا اَیلشن 

  ایندی ده آیاقدا کور آشیق آلی. 

     1911-جی ایلده دونیاسینی دییشن صنعتکاردان گله جک نسیللره بؤیوک بیر ایرث میراث قالدی. آشیق آلی هم ده تاریخه آغ آشیغین شّییردی، آشیق علسگرین اوستادی کیمی دوشدو. بو اوچ صنعتکار - آغ آشیق، آشیق آلی، آشیق علسگر 19. عصر آشیق ادبیاتی نین اوچ گئدیشلی-گلیشلی، ابدی یولونا چئوریلدی.  

  ترانه واحید -  مدنیت آز

.....................................................................................................................

ائله باغلی

ائلین کسکین دیلی دئییرلر منه

ائلیمدن آیریلماز گوزلریم منیم

سیزقین بولاق کیمی سس سیزدن آخار

جیزمالار آلتیندان سوزلریم منیم

ائلین ایسته کی دیر منیم ایسته گیم

ائل دیر آرزیلاریم ائل دیر دیله گیم

ائلین سورفاسیندان گلیر چوره گیم

ائلیمه باغلی دیر هنریم منیم

دوشمان اوستوموزه آیاق آلاندا

آنا یوردوم آیاق آلتدا قالاندا

ایگیت لر آتلانیب های – کوی سالاندا

ائلین دوعاسی دیر سنگریم منیم ...

عباس بارز

...............................................................................

 آراسیندا

تزه آشنالیقلا کؤحنه دوستلوغون
فرقی وار قیش ایله یاز آرا‌سیندا.

نامردده قایدادی: کسر باسدیغین,
هر کس حساب چکسین اوز آرا‌سیندا.

قودرت‌دن اوجالان ظلم ایله ائنمز,
حاق‌دان یانان چیراق باد ایله سؤنمز.

دوست دوست‌دان اینجییر, قلبینده دؤنمز,
اولار بیر آز ارکی ناز آرا‌سیندا.

علسگرم, غم و مؤحنتدی یوکوم,
فیل چکمز بو دردی, من نئجه چکیم?!

حاق ایله ناحاققی آختاران حاکم
تاپار قولاق ایله گؤز آرا‌سیندا.

عاشیق علسگر

.........................................................................

لای لای بئشیگیم لایلای

ائویم-ائشیگیم لایلای

دوشدوم گئنه مئیخانه‌ده خوش هنگلر ایچره,

گؤردوم گئنه بیر رنگ ایله گول رنگلر ایچره.

صد شوکر کی, ایمداد قیلیب بختی-همایون,

بیر دیز یئری تاپدیم اؤزومه شنگلر ایچره.

ای مئیدن ائدیب توبه‌, ائدن بنگله اولفت,

دیوانه کیمی دوشمه عبث دنگلر ایچره.

نه نقل, حکایتدی, نه افسانه و افسون,

بو بخل حسددیر کی, دوشوب یئنگیلر ایچره.

ای صاحب شمشیر دودم, شاه جهانبخش,

ای کشته‌لری پشته قیلان جنگلر ایچره.

بو  ملک قراداغ دا   بی مونس و غمخار,

فریادیمه یئت, قویما منی ننگلر ایچره.

مجنون کیمی اوریان و دل آزرده و محزون,

داغدان داغا گزگز گزه‌رم سنگلر ایچره.

عشق اهلی سانیب سالیک ایله همسفر اولدوم,

گزدیم بیر-ایکی شام و سحر لنگلر ایچره.

بو کوچه‌ی عشقین, بیلیرم, غایتی یوخدور,

بیچاره نباتی قالاجاق تنگلر ایچره.

سید ابوالقاسم نباتی

..............................................................................................