قلعه‌ای 3 هزار ساله با معماری منحصر به فرد و دیوارهای عظیم و پشت بندهای مستحکم، در روستای هرزند عتیق شهرستان مرند واقع شده ا‌ست.
تراب محمدی در گفتگو با خبرنگار فارس در تبریز افزود: قلعه «هولاکو» در نزدیکی کاروانسرای «تیموری‌آیراندیبی» در سمت غربی راه آهن «جلفا- مرند» واقع شده و به دلیل ویژگی‌هایی که داراست، با شماره 6177 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی اظهار داشت: قلعه «هولاکو» حصار بسیار محکمی دارد که فقط عرض آن بیش از 40/3 سانتی‌متر است و با لبه اره‌ای شکل و بدون ملات ساخته شده و هنوز هم آثار پشت‌بندهای دیواره‌ها کاملاً مشهود است.
به گفته وی در سطح مرتفع قلعه آثاری از محل دروازه و بقایای دیوارهای داخلی نیز دیده می‌شود.
محمدی با اشاره به کشف سفال‌های مربوط به هزاره نخست قبل از میلاد و سبک معماری قلعه و یافته‌های باستان‌شناسان این بنا را متعلق به دوره اورارتویی می‌داند که بعدها به دلیل موقعیت ویژه در دوره مغول هم مورد استفاده مجدد قرار گرفته است اما امروزه و به دلیل فرسایش طبیعی و تخریب‌های انسانی ناشی از حفاری غیر مجاز دچار آسیب‌دیدگی شده است.
وی ابراز امیدواری کرد با تعیین حریم و مرمت قلعه و مشخص شدن وضعیت کشاورزی در پایین تپه‌ای که قلعه روی آن است، وضعیت کاربری قلعه هولاکو از متروکه بودن خارج شود و از آن برای اقدامات فرهنگی بهره برد.
محمدی به ماده 562 قانون مجازات‌های اسلامی اشاره کرد و افزود: طبق این ماده قانونی هرگونه حفاری و کاوش به قصد به دست آوردن اموال تاریخی و فرهنگی ممنوع بوده و مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و ضبط اشیای مکشوفه به نفع سازمان میراث فرهنگی و آلات و ادوات به نفع دولت محکوم می‌شود.
وی یادآور شد: این منطقه دارای بناهای دیگری نیز هست در ضلع شرقی قلعه در کنار جاده «مرند – جلفا» کاروانسرای «آیراندیبی» که تنها بقایای سنگ ازاره سیاه‌رنگ آن پدیدار است و مورد تخریب واقع شده وجود دارد، این کاروانسرا احتمالاً مربوط به قرن هفتم است.
محمدی ادامه داد: همچنین در پنج کیلومتری شمال شرقی این کاروانسرا و جاده مرند به جلفا سد قدیمی معروف به سد «خضیر» از دوره صفویه و یا قبل از آن نیز وجود دارد و چنین به نظر می‌رسد که قلعه هولاکو کاروانسرای آیراندیبی و سد خضیر چراگاه امیر با هم در ارتباط و مورد استفاده مردم بوده‌اند.